Rozgryźć złość – jak poradzić sobie z napadami gniewu dziecka?
Zdarza się, że Twoje dziecko zazwyczaj spokojne, bez żadnego ostrzeżenia dostaje ataku furii, rzuca wszystkim, co znajdzie się w zasięgu jego ręki? Jest kapryśne, atakuje kolegów bez powodu lub ostentacyjnie ignoruje Twoje polecenia? Niezależnie od tego czy ma dwa, dziesięć czy trzynaście lat możesz mieć do czynienia z gniewnym dzieckiem. Przeczytaj o źródłach tego problemu, dowiedz się jakie są jego etapy i jak sobie z nim radzić.
Jak rozpoznać gniewne dziecko?
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Tim Murphy, Loriann Hoff Oberlin „Gniewne dziecko”, Poznań 2011, wyd. Rebis
Pojedyncze wybuchy złości nie są groźne, szczególnie jeśli zdarzają się bardzo rzadko. Nie ma też powodu do obaw, gdy gniew dziecka jest uzasadniony. Ma prawo być złe w sytuacji, gdy na przykład rodzic nie odebrał go na czas ze szkoły. Sytuacja robi się poważna, gdy dziecko ma napady furii z nieokreślonego powodu i swoją złość wymierza w niewinne osoby. Rodzice gniewnych dzieci są bezsilni.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Tim Murphy, Loriann Hoff Oberlin „Gniewne dziecko”, Poznań 2011, wyd. Rebis
Krzykami i rzucaniem obelg dzieci potrafią terroryzować całe rodziny, które wolą ulec i uniknąć kolejnego napadu. Dziecko wyładowuje swoje emocje za pomocą gniewu, bicia, demolowania mieszkania, ale musi nauczyć się, że nie jest to najlepsza metoda rozwiązywania problemu. Z małego złośnika wyrośnie gniewny dorosły, który na problemy będzie reagował agresją, a wyuczone wzorce przekaże dalej swoim dzieciom.
Zrozumieć złość
Długotrwała złość u dzieci objawia się na wiele sposobów oraz ma różne źródła. Aby ją zrozumieć i podjąć odpowiednie kroki trzeba poznać prawdziwe jej pochodzenie, nie tylko powierzchowną przyczynę. Pobicie młodszego brata bez powodu nie zawsze oznacza jednorazową agresję. Problemy czasem trwają długi czas, nawarstwiają się i prowadzą do wybuchu.
Czym objawia się złość: groźbami, napadami krzyku, płaczem, demolowaniem pomieszczeń, atakowaniem kolegów i rodziny, wulgaryzmami, a także milczącą odmową wykonania pewnych czynności, lekceważeniem, sarkazmem.
Źródła złości:
- problemy społeczne (złośliwi koledzy, osamotnienie, odrzucenie przez grupę),
- problemy rodzinne (strata kogoś bliskiego, rozwód rodziców, problemy alkoholowe)
- problemy emocjonalne (depresja)
- problemy w szkole, niesatysfakcjonujące wyniki w nauce
Złość może być także reakcją na stres, ból, frustrację, zawstydzenie czy upokorzenie. O ile niektóre jej odmiany mogą być wręcz motywujące (zła ocena motywacją do wytężonej pracy), większość źródeł złości prowadzi do jej negatywnych skutków. Najważniejsze to dotrzeć do prawdziwego źródła problemu.
Etapy złości i strategie radzenia sobie z gniewnym dzieckiem
Każde gniewne dziecko przechodzi przez 4 etapy złości. Jedne trwają długo, inne są gwałtowne i nieprzewidywalne. Zrozumienie ich i nauczenie się odpowiednio na nie reagować pomoże rodzicom uniknąć przykrych konsekwencji.
Cztery etapy złości:
- Narastanie
- Punkt zapalny
- Wybuch
- Następstwa
Narastanie
Może trwać dzień, tydzień, miesiąc, aż do momentu wybuchu. Przykre sytuacje i nierozwiązane problemy zbierają się w głowie dziecka. Jego reakcja na nie zależy od stosunku do siebie oraz umiejętności radzenia sobie z problemami wyniesionej z rodzinnego domu. Jeśli dziecko nie umie, bądź nie ma z kim porozmawiać o swoich problemach, jest niczym tykająca bomba zegarowa.
Co może zrobić rodzic, aby zapobiec wybuchowi złości dziecka:
– unikaj sytuacji, które mogą prowadzić do frustracji (kładź je wcześniej spać, kiedy musi wstać wcześnie, nie zmuszaj do jedzenia potraw, których nie lubi)
– poczytaj o typowych dla wieku dziecka problemach, aby wiedzieć jak mu pomóc
– staraj się jak najlepiej poznać swoje dziecko (nie będąc nachalnym), dowiedz się jakich ma kolegów, co je w szkole, co lubi robić
– naucz dziecko rozmawiać o swoich problemach, bądź dobrym słuchaczem – nie oceniaj, nie krytykuj tylko słuchaj
– zadbaj o przyjazną atmosferę w domu, nigdy nie poniżaj dziecka – upokorzone nie zwróci się do Ciebie ze swoim problemem
– stosuj zasady dyscypliny konsekwentnie, ale sprawiedliwie
– traktuj dziecko z szacunkiem, tak jak sam chciałbyś być traktowany.
Punkt zapalny
Gest, czyn, myśl, który może prowadzić do wybuchu złości. Powodowany również przez inne osoby, np. kolegów, rodziców (setne upomnienie co do sprzątania pokoju). Celem rodzica jest rozładowanie napięcia dziecka, aby nie doprowadzić do wybuchu.
Co może zrobić rodzic, aby uniknąć wybuchu dziecka:
– do dziecka, które traci panowanie nad sobą mów bardzo spokojnie, kontroluj swoje emocje (policz do dziesięciu, rozdziel dzieci, nie daj się wyprowadzić z równowagi)
– wysłuchaj co dziecko ma Ci do powiedzenia, może potrzebuje Twojej uwagi
– sprawdź, czy dobrze rozumiesz to co chce przekazać dziecko, uzgodnij z nim wersję
– pomóż dziecku nazwać uczucie, z którym się teraz zmaga (może jest zdenerwowane, bo nie poszło mu w szkole)
– jeśli to możliwe, użyj humoru dla rozładowania sytuacji.
Wybuch
Sytuacja, gdzie dziecko traci nad sobą panowanie, jest rozłoszczone i nie potrafi myśleć racjonalnie. Jego agresja objawia się w ataku słownym, biciu, boksowaniu, rozrzucaniu wszystkiego po pokoju. Wtedy też najtrudniej rodzicom utrzymać spokój i nie ulec krzykom dziecka.
Strategie radzenia sobie z gniewnym dzieckiem podczas wybuchu złości:
– nie angażuj się w kłótnię, nie daj się wciągnąć w potyczki słowne – Twoim celem jest uspokojenie dziecka
– mów spokojnym, ale stanowczym tonem
– nie daj się zmanipulować – jeśli dziecko uparcie chce od Ciebie coś uzyskać powiedz mu, że porozmawiacie o tym jak się uspokoi
– nie zawsze musisz ostro reagować na sceny dziecka – stań z boku i obserwuj je, pozwól mu ponieść naturalne konsekwencje swoich czynów (gdy nie odrobi lekcji będzie musiało zmierzyć się z nauczycielem)
– okaż dziecku szacunek i unikaj absurdalnych gróźb
– unikaj robienia wyrzutów z wszystkiego co Ci przyjdzie do głowy
– ochłoń, odejdź na chwilę, jeśli nie potrafisz opanować swoich emocji.
Następstwa
Po kłótni zawsze zostają zranione uczucia i szkody, które trzeba będzie naprawić, aby nie doprowadzić do kolejnego wybuchu. Jest to etap, w którym należy przeanalizować przyczyny złości dziecka oraz podjąć odpowiednie kroki naprawcze.
Co może zrobić rodzic, aby rozwiązać problem napadów złości dziecka:
– nie wolno ignorować problemu i chować go pod dywan, ponieważ może wrócić z podwójną siłą (jeśli nie wiesz jak sobie z tym poradzić skonsultuj się ze specjalistą)
– rozłóż zachowanie dziecka na czynniki pierwsze, rozpisz lub narysuj na kartce – może w ten sposób uda Ci się odnaleźć przyczynę problemu
– bądź konsekwentny w stosowaniu dyscypliny, nie rezygnuj z zasad kiedy dziecko udało się udobruchać
– okaż dziecku uczucie, nawet gdy jest Ci ciężko, bo czujesz się urażony słowami, które niedawno padły z jego ust
– przemyśl wszystko jeszcze raz, jeśli trzeba przeproś dziecko i przyznaj się do winy
– wybacz dziecku jego zachowanie, chowanie urazy w niczym nie pomoże, pamiętaj że Twoim celem jest pomóc dziecku w opanowaniu złości.
Niestety nie istnieje czarodziejska różdżka, która natychmiast uspokoi dziecko i uchroni je przed napadem złości. Tylko uważne rodzicielstwo, cierpliwość, rozmowa i zaufanie pozwoli poznać źródło złości i skutecznie z nią walczyć.
Źródło: Tim Murphy, Loriann Hoff Oberlin „Gniewne dziecko”, Poznań 2011, wyd. Rebis